Duizeligheid en derealisatie bij angst en paniek: Oorzaken en zelfhulp

Heb je ooit momenten van duizeligheid ervaren die uit het niets lijken te komen? Of een gevoel wat hierop lijkt, een ijl of draaierig gevoel, alsof de ruimte om je heen beweegt of zelfs een gevoel alsof je gaat ‘zweven’?

Je bent niet alleen!

Duizeligheidsklachten als gevolg van angst en paniek treffen veel mensen. In deze blog gaan we dieper in op de oorsprong van deze klachten, hoe ze zich manifesteren en wat je kunt doen om er minder last van te hebben.

De oorsprong van duizeligheidsklachten

Angst en paniekstoornissen zijn veelvoorkomende psychische aandoeningen die duizeligheid kunnen veroorzaken.

Wanneer je wordt geconfronteerd met een stressvolle situatie of een situatie die je als bedreigend ervaart, wordt het “vecht-of-vlucht”-systeem van je lichaam geactiveerd. Het zogenaamde ‘angstmechanisme’.  Dit mechanisme is bedoeld om je te helpen omgaan met noodsituaties. Het resultaat is een snelle afgifte van stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol, die fysiologische veranderingen in je lichaam teweegbrengen.

Een verandering kan zijn dat je bijvoorbeeld sneller en oppervlakkiger gaat ademhalen. We noemen dit ook wel hyperventileren. Wanneer je lichaam te veel zuurstof binnenkrijgt door snel en oppervlakkig adem te halen, leidt dit tot een overmatige inname van zuurstof en een verstoring van het evenwicht van kooldioxide in je bloed. Deze disbalans kan duizeligheid en een licht gevoel in het hoofd veroorzaken.

Op het moment dat er geen reële bedreiging aanwezig is, komt de focus vaak te liggen op alle lichamelijke sensaties wat het mechanisme teweegbrengt. Men ervaart dan allerlei fysieke klachten en houdt hierop de focus. Mensen met angststoornissen hebben de neiging zich sterk bewust te zijn van hun lichaamssignalen en kunnen deze signalen interpreteren als gevaarlijk, wat de angst en duizeligheid versterkt.

Interpretaties als:

“ik ga flauwvallen”, “ik word niet goed”, “ik krijg iets in m’n hoofd” en zelfs gedachten als “ik ga zweven” of “ik los op in het niets” komen dan geregeld voor.

In deze laatste twee voorbeelden zien we vaak dat men door de spanningen van angst en paniek tevens last heeft van derealisatie. Hierbij wordt de omgeving als vreemd of onwerkelijk waargenomen. Dit fenomeen kan bijdragen aan duizeligheidsklachten, omdat het gevoel van desoriëntatie de angst verder kan versterken.

Hoe duizeligheidsklachten zich uiten

Duizeligheid als gevolg van angst en paniek kan zich op verschillende manieren manifesteren.

Het meest voorkomende symptoom is zich licht in het hoofd voelen, of ook wel een ijl gevoel in het hoofd. Mensen met angst en paniekstoornissen rapporteren vaak dat ze zich licht in het hoofd voelen. Dit gevoel kan variëren van een zweverig gevoel tot een gevoel van bijna flauwvallen.

Sommigen ervaren een  draaiduizeligheid, waarbij ze een gevoel ervaren alsof ze draaien of bewegen, zelfs als ze stilstaan. Deze draaiduizeligheid kan gepaard gaan met desoriëntatie en het gevoel dat de omgeving om hen heen in beweging is.

Naast het lichte of ijle gevoel of draaiduizeligheid kan men symptomen ervaren zoals misselijkheid en braken. Dit is dan vaak een reactie op de intense angst die gepaard gaat met duizeligheidsklachten.

Tevens kan men evenwichtsproblemen ervaren. Duizeligheid kan leiden tot problemen met het behouden van evenwicht. Mensen kunnen zich wiebelig of onstabiel voelen, wat kan resulteren in moeite met lopen of staan zonder steun. Dit kan dan weer bijdragen aan gevoelens van angst en nervositeit.

Dikwijls heeft men trillende handen of benen. Deze fysieke symptomen zijn niet ongebruikelijk bij duizeligheidsklachten. Deze trillingen kunnen worden veroorzaakt door de fysieke reactie op angst en paniek.

Bovendien kan, zoals eerder al genoemd, derealisatie optreden, waarbij de omgeving als vreemd of onwerkelijk wordt waargenomen. Dit gevoel kan duizeligheid en desoriëntatie versterken.

Het is belangrijk op te merken dat de manier waarop duizeligheidsklachten zich manifesteren, kan variëren van persoon tot persoon. Sommige mensen ervaren slechts één of enkele van deze symptomen, terwijl anderen mogelijk alle symptomen ervaren. De intensiteit en frequentie van de symptomen kunnen ook variëren.

De vicieuze cirkel van paniekaanvallen en duizeligheid

Wanneer duizeligheidsklachten zich manifesteren als overmatige stressreactie, wordt dit heel vaak als zo bedreigend ervaren dat men in een vicieuze cirkel van paniek en angstklachten terecht komt. Onjuiste interpretaties van en anticiperen op de klachten zorgt er namelijk voor dat dit probleem blijft bestaan. Men is dan vooral gefocust op het kunnen vallen of flauwvallen en wilt dit te allen tijde proberen te voorkomen. Vaak uit zich dit in het checken van het lichaam (hoe voel ik me?), veiligheidsgedrag (als ik een flesje water / kalmeertablet / koekje bij me heb, gaat het goed) of vermijdingsgedrag (ik kan beter niet autorijden, naar de winkel.. enz..).

Het kan vaak een behoorlijke impact hebben op het mentaal en emotioneel welzijn en een aanzienlijke belemmering zijn voor dagdagelijkse bezigheden. Oftewel, het kan een angststoornis tot gevolg hebben.

Begrip van al het bovenstaande is van belang bij het ontdekken van effectieve strategieën voor behandeling en zelfhulp om zo jezelf te helpen deze klachten te overwinnen.

Hoe om te gaan met duizeligheid

Op de eerste plaats is het belangrijk dat je je niet laat meeslepen in jouw gedachten door er allerlei gevaarlijke scenario’s bij te gaan bedenken. Ook al zijn deze klachten zeker niet fijn en vaak dus erg vervelend, toch ervaar je ze dikwijls zo ‘groot’ als je ze maakt in jouw gedachten. Denk je dat je gaat flauwvallen, voelt het effectief ook alsof je gaat flauwvallen. Denk je “oke, dit is niet fijn, maar het zal zo wel weer over gaan. Ik ga me er niet teveel mee bezig houden”, dan ervaar je het ook als minder bedreigend en vooral enkel wat vervelend.

Acceptatie van je klachten is dus ontzettend belangrijk om er anders mee om te kunnen gaan. Het betekent namelijk dat je de realiteit onder ogen ziet en de klachten erkent, zonder er tegen te vechten. Dit kan de emotionele last al behoorlijk verminderen. Tevens leer je constructiever met deze gevoelens om te gaan, kan het eventueel vermijdingsgedrag verminderen, energie besparen en jouw levenskwaliteit verbeteren.

Zelfhulp bij duizeligheidsklachten

Dan zijn er nog diverse zelfhulpstrategieën om duizeligheidsklachten door angst en paniek, inclusief derealisatie, aan te pakken:

Lichaamsbeweging: Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het verminderen van angst en stress, wat op zijn beurt kan helpen bij het verminderen van duizeligheidsklachten. Oefeningen zoals wandelen, joggen, zwemmen of yoga kunnen helpend zijn.

Slaap en Rust: Zorg voor voldoende slaap en rust. Vermoeidheid kan duizeligheidsklachten versterken. Een goed en regelmatig slaappatroon kan helpen om deze klachten te verminderen. Ga dus op tijd naar bed, liefst zonder nog tv te kijken en slaap niet te lang uit. Blijf zeker in de ochtend niet te lang in je bed liggen terwijl je al wakker bent; sta op en begin aan je dag.

Ontspanningstechnieken: Zo kun je bijvoorbeeld een progressieve spierontspanningsoefening doen waarbij je om beurten spiergroepen in je lichaam doet aanspannen en ontspannen.

Diepe ademhalingsoefeningen: Het aanleren van diepe ademhalingstechnieken kan helpen bij het reguleren van je ademhaling en het verminderen van hyperventilatie. Probeer regelmatig diep adem te halen en te oefenen om bewust te ademen.
Soms werkt dit een beetje averechts. Door de focus op de ademhaling te leggen, kan het ook ervoor zorgen dat het juist niet werkt en de klachten even versterkt. Dit is heel persoonlijk en kun je dus eens uitproberen. Helpt het jou niet, kun je beter ervoor zorgen dat je juist geen focus op de ademhaling legt.

Mindfulness en Meditatie: Mindfulness- en meditatietechnieken kunnen je helpen bij het ontwikkelen van bewustzijn en acceptatie van je lichaam en emoties. Ze kunnen bijdragen aan een vermindering van angst en duizeligheid.

Zelfhulpboeken, apps en programma’s: Er zijn diverse zelfhulpboeken, mobiele apps en online programma’s beschikbaar die specifiek gericht zijn op het omgaan met angst, paniek en duizeligheidsklachten. Deze bronnen kunnen praktische tips en oefeningen bieden. Ontdek hierin vooral zelf wat bij jou past.
Zo kan het online programma Stop jouw paniekaanvallen heel waardevol zijn als je zelf gedisciplineerd ermee aan de slag gaat. Dit programma bestaat uit videolessen waarin je afwisselend een heleboel uitleg, theoretische inzichten, tools en voorbeelden krijgt te zien en horen. Deze videolessen worden aangevuld met praktische werkmaterialen zodat jij wordt aangemoedigd om stappen te zetten om jouw persoonlijke doelen te bereiken. Je leert in ongeveer 12 weken welke 6 stappen je dient te zetten om succesvol jouw angst aan te pakken.

Professionele hulp bij duizeligheidsklachten door angst en paniek

Een van de meest effectieve vormen van professionele hulp voor angst- en paniekstoornissen is Cognitieve gedragstherapie (CGT), deze is in de praktijk al diverse decennia bijzonder effectief gebleken. Met behulp van CGT leer je nieuwe manieren van denken en reageren op situaties die angst veroorzaken, wat goed kan helpen om de duizeligheidsklachten te verminderen.

Tevens is er aandacht voor het ontwikkelen van zelfmanagementvaardigheden om met de klachten om te leren gaan. Dit omvat het aanleren van stressmanagementtechnieken, ademhalingsoefeningen en strategieën voor het omgaan met paniekaanvallen.

In sommige gevallen kan medicatie worden overwogen, vooral als de angst- en panieksymptomen ernstig zijn. Antidepressiva en anxiolytica kunnen worden voorgeschreven om de symptomen te verminderen. Medicatie wordt meestal gecombineerd met therapie voor de beste resultaten.

Professionele hulp kan ook betrekking hebben op diagnostische evaluatie. Soms zijn er medische aandoeningen die duizeligheid veroorzaken, en het is belangrijk om deze uit te sluiten. Een arts kan tests uitvoeren om te bepalen of er een fysieke oorzaak is voor de duizeligheidsklachten.

Professionele hulp biedt niet alleen effectieve behandelingen, maar ook een veilige en ondersteunende omgeving waarin mensen hun gevoelens kunnen uiten en begrijpen. De empathie van een gekwalificeerde professional kan een belangrijk onderdeel zijn van het herstelproces.

Professionele hulp is vaak belangrijk omdat duizeligheidsklachten complex kunnen zijn en kunnen worden veroorzaakt of verergerd door psychische factoren. Het aanpakken van de onderliggende angst- en paniekstoornissen kan de duizeligheidsklachten verminderen en de algehele levenskwaliteit verbeteren. Het is essentieel om de drempelvrees voor professionele hulp te overwinnen en deze hulp te zoeken wanneer dat nodig is.

Wens jij graag professionele hulp en ben je benieuwd wat jouw Angstcoach voor jou kan betekenen?
Lees meer over het Blended-care programma en vraag gerust een vrijblijvend en kosteloos gesprek aan!