Hyperventilatie overwinnen

De grootste fabels over hyperventilatie

Alhoewel we nog altijd regelmatig horen over het ‘hyperventilatie-syndroom’, is namelijk al in 1996 geconstateerd dat het idee hierachter in feite niet klopt. Dit idee was namelijk dat er iets verkeerd zou gaan met je ademhaling, waardoor je duizelig, misselijk of kortademig wordt.

Als je op een normale manier ademhaalt, komt er lucht in de longen die relatief veel zuurstof bevat en relatief weinig koolstofdioxide. De zuurstof wordt opgenomen in je longen en de koolstofdioxide adem je uit.

Wanneer je nu te veel ademhaalt, komt er veel meer zuurstof binnen dan dat er koolstofdioxide binnenkomt. Je lichaam slaat dan alarm omdat de balans verstoord is en dat veroorzaakt allerlei vervelende lichamelijke klachten.

Mensen die last hadden van een hyperventilatie-aanval, werd dan ook aangeraden om in een zakje te ademen (dit gebeurt jammer genoeg tegenwoordig nog regelmatig). Het idee hierachter is dat je koolstofdioxide uitademt. Als je die in het zakje ademt en vervolgens weer inademt, krijg je dus veel meer koolstofdioxide binnen. Daardoor kon de balans weer hersteld worden dachten ze.

Onderzoek wees uit dat er eigenlijk iets anders aan de hand was.

Het bleek dat mensen die een hyperventilatie-aanval hadden, helemaal geen verstoorde bloedwaarden hadden. Sterker nog, in het zakje blazen kon de symptomen zelfs nog verergeren. Door in het zakje te ademen, adem je namelijk voortdurend enkel nog maar CO2 in, en laat dat nu juist de trigger zijn voor activering van het angstsysteem.

Het gaat dus niet om een tekort aan CO2, maar juist een te veel of een overgevoeligheid aan CO2. Hyperventilatie is dus geen syndroom of aandoening.

Maar wat is hyperventilatie dan wel?

Om hierachter te komen, dienen we het te plaatsen in de context van een angststoornis. En nog meer specifiek, de paniekstoornis. We weten namelijk al dat hyperventilatie ook als een symptoom voorkomt bij de paniekaanval.

Tijdens een angstaanval kom je in een ‘vecht of vlucht’ mechanisme (fight or flight) terecht. Je lichaam zorgt er dan voor dat je in een mum van tijd in staat wordt gesteld om te vechten of te vluchten. Je hart gaat sneller kloppen, de bloedvaten zetten uit, de bloedcirculatie neemt toe. Er wordt dus veel meer zuurstof verbruikt en je longen krijgen daardoor het signaal om meer zuurstof tot zich te nemen. Je hebt dan dus het gevoel alsof je te weinig lucht hebt en je wilt meer inademen. Je gaat dus sneller ademen.

De gedachte dat je geen lucht krijgt, versterkt dus in feite de hyperventilatie. En dan komen we bij het psychologische aspect van hyperventileren. Je gedachten kunnen hyperventilatie creëren, in stand houden en versterken. En hiermee heb je meteen duidelijk waar de oorzaak ligt van dit probleem.

Waarom is dat nu zo belangrijk om te weten?

Omdat deze kennis je veel meer handvatten geeft om hyperventilatie-klachten aan te pakken. Mensen die denken dat ze hyperventilatie hebben, richten zich bijna altijd op het controleren van hun ademhaling. Nu is het zo dat rustiger ademen ervoor kan zorgen dat je minder angstig raakt, dus op zich is dat geen slecht idee. Toch is het eerder een symptoomgerichte aanpak en is het vaak veel effectiever om de oorzaak ervan aan te pakken. Paniekaanvallen en onjuiste denkpatronen!

Wat zijn de symptomen van hyperventilatie?

De symptomen die iemand ervaart wanneer hij/zij last heeft van een acute hyperventilatie-aanval komen overeen met de symptomen van de paniekaanval. In die specifieke situaties kun je dan last krijgen van de volgende zaken:

• Je hart gaat sneller kloppen
• Het zweet breekt je uit
• Je krijgt tintelingen in armen, benen of gezicht
• Je voelt je heel benauwd en hebt het gevoel dat je geen lucht meer krijgt
• Je hebt last van een drukkend gevoel of steken op de borst
• Je hebt last van warme of juist koude rillingen
• Je krijgt een droge mond
• Je wordt duizelig
• Je krijgt een slap gevoel in je knieën

Er is echter ook een chronische variant van hyperventilatie. Als je chronisch hyperventileert kun je dag en nacht versneld of dieper ademhalen zonder dat je dit zelf opmerkt. Je hebt dan minder hevige klachten dan bij een acute aanval maar ze zijn wel voortdurend aanwezig. Chronische hyperventilatie is moeilijker te herkennen omdat er sprake is van vage klachten.

Bij chronische hyperventilatie is er vooral sprake van de volgende lichamelijke symptomen die bijna voortdurend aanwezig zijn:

• Je hebt een angstig gevoel
• Je voelt je voortdurend moe
• Je kunt rug- en buikpijn hebben
• Je hebt vaak hoofdpijn
• Je hebt pijnlijke steken op je borst
• Je slaapt slechter
• Je kunt je moeilijker concentreren

Wat zijn de gevolgen van hyperventileren?

Vooral mensen met acute hyperventilatie zijn vaak zo bang dat er weer een nieuwe aanval komt zodat er angst voor de angst ontstaat. Zij durven dan niet meer naar drukkere locaties te gaan omdat ze bang zijn daar een aanval te krijgen. In het geval van deze anticipatieangst spreken we al sneller van een paniekstoornis. Hyperventileren is immers een van de veelvoorkomende symptomen van deze angststoornis.

Het kan een grote impact op je leven hebben. Zo kan het zijn dat je niet meer je werk naar behoren kunt uitvoeren, dat je in een (sociaal) isolement terecht komt of last krijgt van depressieve gevoelens.

Wat is de oorzaak van hyperventilatie?

Hyperventileren is het gevolg van angst of spanning of de angst en spanning kunnen de hyperventilatie juist in stand houden. Iedereen heeft in zijn of haar leven wel eens last van angst. Wanneer deze angst irrationeel is en dit tevens een meer structurele vorm aanneemt, kunnen we spreken van een angstprobleem of angststoornis. Het kan dan namelijk een flinke negatieve impact op jouw leven hebben.

Er zijn verschillende aanleidingen voor het ontwikkelen van een angststoornis. Zo kunnen de volgende factoren van invloed zijn. Een genetische aanleg, ingrijpende gebeurtenissen en ervaringen, omgevingsfactoren zoals bijvoorbeeld gezinsinvloeden enz.

De oorzaak echter kun je eerder vinden in bepaalde psychische factoren. Mensen die dezelfde (bedreigende) situatie meemaken, kunnen hier toch beide heel anders op reageren. Men maakt dan hetzelfde mee, maar men denkt beide anders over hetgeen ze meemaken. De oorzaak van het hebben van hyperventilatie-aanvallen is dan dus te vinden in onze manier van denken.

En dit kun jij aanpakken!

Hyperventilatie behandelen

​Het is van belang dat je inzicht krijgt in de oorzaak van hyperventilatie en dat je leert hoe het angstmechanisme werkt.

In een psycho-educatie leer je van alles over:

• Wat is angst en waar komt het vandaan?
• Hoe werkt het angstmechanisme en waarom is dit niet gevaarlijk?
• Wat is de oorzaak van mijn angst?
• Hoe ziet de vicieuze cirkel van paniek er uit?
• En veel meer…

Vervolgens ga je aan de slag met een cognitieve training. Ik noem dit onderdeel de braintraining. In deze braintraining leer je namelijk waar de oorzaak van jouw probleem precies zit en hoe je dit kunt aanpakken. Je gaat aan de slag met de inhoud van jouw gedachten. Wat denk je eigenlijk? Je stelt jezelf hierover vragen als: is dit wel realistisch, constructief of is dit überhaupt prettig? Je gaat bekijken of je betere alternatieven kan formuleren. Gedachten die veel realistischer zijn, en dus eigenlijk veel aannemelijker. Vervolgens ga je leren om deze gedachten ook effectief toe te passen. Logischerwijze ga je je bij deze gedachten veel beter voelen.

​Als laatste ga je indien nodig, stap voor stap, het geleerde leren toepassen in de praktijk. Exposure noemen we dit. Nog altijd de meest effectieve methode om angstaanvallen tegen te gaan en agorafobie te overwinnen.

Je herkent waarschijnlijk dat je al behoorlijk wat vermijdingsgedrag hebt opgebouwd. Dat je dingen uit de weg gaat omdat ze jou angst geven. Misschien breidt zich dit al uit naar andere zaken of merk je dat drempels steeds hoger worden.

Vermijden lijkt te helpen tegen de angst, immers heb je er dan geen last van. Dit is natuurlijk niet zo, want door te vermijden blijft je angst bestaan. Hij wordt er zelfs door versterkt. Je leert niet dat angst overgaat in een situatie en geeft jezelf het idee dat het enkel overgaat als je de situatie verlaat of vermijdt.

Tijd dus om dit anders aan te pakken!

Juist door vaak te doen waar je bang voor bent, wen je aan je angst en zakt deze steeds sneller. Dit doe je beter niet zomaar. Het heeft namelijk vaak geen zin om je bloot te stellen aan hevige doemscenario ‘s. Het is van belang om dit juist stap voor stap en heel doordacht aan te gaan pakken. Deze exposure is dus wel aan een aantal richtlijnen verbonden.  Uiteindelijk gaat het er om dat door vaak te doen waar je bang voor bent, je went aan je angst en deze angst steeds sneller zakt.

Deze angst aanpakken!